Baaz zoekt het uit: Ondernemen over de grens en arbeidsrecht

Vanzelfsprekend is het mogelijk om binnen de Europese Unie werknemers in of uit een andere lidstaat te laten werken. Het ‘vrij verkeer van werknemers’ is namelijk één van de grondslagen van de Europese Unie. Hier bestaat de nodige regelgeving over, neergelegd in Europese verdragen en verordeningen. Deze verdragen en verordeningen zijn rechtstreeks van toepassing op de Nederlandse arbeidsovereenkomst, daar hoef je dus niets voor te doen. Maar omdat verdragen en verordeningen over het algemeen vaak meer vragen oproepen dan ze beantwoorden, zullen wij een en ander kort en bondig trachten te bespreken aan de hand van de zaak Schlecker v. Boedeker.

Schlecker v. Boedeker

In 2013 deed het Europese Hof van Justitie uitspraak in de zaak van Schlecker v. Boedeker. Boedeker trad in 1979 als werkneemster in dienst van het Duitse bedrijf Schlecker. Schlecker had vestigingen in verschillende lidstaten en Boedeker was in eerste instantie werkzaam als bedrijfsleidster in Duitsland. Vanaf 1995 stelde Schlecker Boedeker echter te werk in Nederland. Boedeker bleef wel in Duitsland wonen, betaalde Duitse sociale premies en nam deel aan een pensioenregeling in Duitsland. In 2006 deelde Schlecker aan Boedeker mede dat haar arbeidsplaats in Nederland zou komen te vervallen en dat zij wederom in Duitsland te werk gesteld werd en een nieuwe functie zou vervullen. Boedeker maakte hiertegen echter bezwaar en tal van juridische procedures volgden. In de arbeidsovereenkomst waren Schlecker en Boedeker geen forumkeuze overeengekomen en dit maakte dat alsnog vastgesteld diende te worden welk recht nu eigenlijk van toepassing was, Duits recht of Nederlands recht. Een forumkeuze betekent namelijk dat partijen (werkgever en werknemer) in de arbeidsovereenkomst vastleggen welk recht van toepassing is op de arbeidsovereenkomst.

Boedeker was van mening dat Nederlands recht van toepassing was, omdat zij haar werkzaamheden laatstelijk in Nederland verrichtte. Schlecker was het daarmee niet eens, omdat er een nauwere band met Duitsland was. Immers, Schlecker was een Duitse rechtspersoon, Boedeker woonde in Duitsland. Boedeker betaalde Duitse sociale premies en nam deel aan een pensioenregeling in Duitsland. Procedures werden tot aan de Hoge Raad gevoerd en de Hoge Raad wendde zich uiteindelijk met vragen tot het Europese Hof van Justitie om uitleg te krijgen over de bepalingen van het Europese verdrag.

Het Europese Hof van Justitie legde uit dat wanneer een arbeidsovereenkomst nauwer verbonden is met een ander land dan dat waar de arbeid gewoonlijk wordt verricht, het recht van het andere land dient te worden toegepast. Daarbij achtte het Europese Hof van Justitie van belang rekening te houden met het land waar de belastingen en heffingen op inkomsten uit arbeid door de werknemer worden betaald en het land waar de werknemer is aangesloten bij de sociale zekerheid en overige regelingen, zoals pensioenregelingen. Het Europese Hof van Justitie merkte daarbij op dat het gunstigste recht voor de werknemer derhalve niet noodzakelijkerwijs gevolgd hoeft te worden. Zie daar, de regel omtrent de ‘kennelijk nauwere band’ was gevormd.

De arbeidsovereenkomst zonder forumkeuze

Even terug naar jouw onderneming die grensoverschrijdend (binnen de EU) gaat ondernemen en als gevolg waarvan je bijvoorbeeld werknemers in het buitenland te werk stelt. Hoe zit het dan als jij in de arbeidsovereenkomsten niets vastlegt over het toepasselijke recht? De hoofdregel is dan dat de arbeidsovereenkomst in principe wordt beheerst door het recht van het land waar de werknemer gewoonlijk zijn of haar arbeid verricht. Wanneer dit onduidelijk is, is het recht van het land van toepassing waar de vestiging zich bevindt die de werknemer in dienst heeft genomen. Het is ook mogelijk dat sprake is van de ‘kennelijk nauwere band’.

In de hierboven besproken zaak Schlecker v. Boedeker deed Schlecker een beroep op deze kennelijk nauwere band. De ‘kennelijk nauwere band’ betreft echter wel een uitzondering (op de hoofdregel) en dient voldoende te blijken uit de omstandigheden van het geval. Allen in dat geval zal een rechter het recht van het land waarmee de kennelijk nauwere band bestaat van toepassing verklaren op de arbeidsovereenkomst.

De arbeidsovereenkomst met forumkeuze

En hoe zit het dan als je wel een forumkeuze in de arbeidsovereenkomst hebt opgenomen? Het ‘keuzevrijheidsbeginsel’ maakt dat partijen (werkgever en werknemer) zelf kunnen beslissen welk recht zij van toepassing verklaren op de arbeidsovereenkomst, mits de werknemer geen (arbeidsrechtelijke) bescherming verliest door de forumkeuze. Het zou anders namelijk voor de werkgever interessant kunnen zijn een bepaald recht van toepassing te laten verklaren waarin arbeidsrechtelijke bescherming niet of in mindere mate geldt.

Leidt de forumkeuze wel tot het hierboven genoemde verlies van de arbeidsrechtelijke bescherming, dan verliest de forumkeuze haar geldigheid en geldt de eerder besproken hoofdregel weer. Een forumkeuze kan ook opzij gezet worden wegens de eerdere besproken ‘kennelijk nauwere band’. Eén van partijen dient hier dan wel gemotiveerd een beroep op te doen bij de rechter en de rechter hiervan te overtuigen, de ‘kennelijk nauwere band’ blijft immers een uitzondering.

En weer terug naar Schlecker v. Boedeker

Voordat de zaak Schlecker v. Boedeker speelde en het Europese Hof van Justitie zich had uitgelaten over de kwestie en de vragen die hier speelden, leek er weinig ruimte te zijn om af te wijken van de hoofdregel dat het recht van het land waar de arbeid werd verricht van toepassing was op de arbeidsovereenkomst. Deze zaak heeft in die zin dus ook aardig wat teweeg gebracht. In de praktijk betekent dat of je nu wel of niet een forumkeuze in de arbeidsovereenkomst hebt opgenomen, een rechter altijd een ander recht van toepassing kan verklaren op de arbeidsovereenkomst. Hoewel de zaak Schlecker v. Boedeker het een en ander wel duidelijker heeft gemaakt, blijft het toch opletten, de omstandigheden van het geval kunnen immers tot een andere uitkomst leiden dan je in eerste instantie voor ogen had.